1. Các tên gọi của Đoàn qua các thời kỳ lịch sử
Trải qua các giai đoạn lịch sử, Đoàn
TNCS Hồ Chí Minh đã mang nhiều tên gọi, cụ thể:
- Từ 1931 – 1936, Đoàn Thanh niên
Cộng sản Đông Dương.
- Từ 1936 – 1939, Đoàn Thanh niên
Dân chủ Đông Dương.
- Từ 1939 – 1941, Đoàn Thanh niên Phản
đế Đông Dương.
- Từ 1941 – 1956, Đoàn Thanh niên
Cứu quốc Việt Nam.
- Từ 1956 – 1970, Đoàn Thanh niên
Lao động Việt Nam.
- Từ 1970 – 1976, Đoàn Thanh niên
Lao động Hồ Chí Minh.
- Từ 1976 đến nay: Đoàn Thanh niên
Cộng sản Hồ Chí Minh.
2. Những cống hiến của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh
qua 90 năm rèn luyện và trưởng thành
Ngay sau khi thành lập, Đoàn TNCS
Đông Dương đã phát triển được nhiều đoàn viên trong cao trào cách mạng 1930 –
1931 mà đỉnh cao là Xô – Viết Nghệ Tĩnh. Từ phong trào cách mạng giai đoạn này
đã xuất hiện nhiều gương thanh niên đấu tranh, hy sinh vì Tổ quốc, tiêu biểu là
người đoàn viên thanh niên cộng sản Lý Tự Trọng với câu nói nổi tiếng trước toà
án kẻ thù :”Con đường của thanh niên chỉ là con đường cách mạng, không thể là
con đường nào khác”.
Tháng 7 năm 1936, Hội nghị Trung
ương Đảng đã đề ra đường lối chuyển hướng nhiệm vụ từ đấu tranh bí mật, bất hợp
pháp sang đấu tranh công khai hợp pháp và nửa hợp pháp. Đoàn Thanh niên Dân chủ
Đông Dương tiếp nối truyền thống của Đoàn TNCS Đông Dương, tích cực vận động
thanh niên đấu tranh chống thực dân, đế quốc, phản động tay sai, đòi tự do, dân
chủ, cơm áo, hoà bình. Tháng 9 năm 1939, Chiến tranh thế giới thứ II bùng nổ,
trong tình hình mới, Tổ chức Đoàn phải chuyển vào hoạt động bí mật và xây dựng
tổ chức chặt chẽ với tên mới là Đoàn Thanh niên Phản đế Đông Dương.
Mùa xuân năm 1941, sau 30 năm hoạt
động ở nước ngoài, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc trở về Tổ quốc trực tiếp lãnh đạo
Cách mạng Việt Nam. Tháng 5 năm 1941, Người đã chủ trì Hội nghị Trung ương Đảng
lần thứ 8 tại Pác Pó (Cao Bằng). Dưới ánh sáng của Hội nghị Trung ương Đảng lần
thứ 8, Đoàn Thanh niên Cứu quốc Việt Nam ra đời tiếp nối sự nghiệp đấu tranh
giải phóng dân tộc của các tổ chức thanh niên trước đó do Đảng, Bác Hồ tổ chức,
giáo dục và rèn luyện. Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đoàn
Thanh niên Cứu quốc cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta tiến hành Tổng khởi
nghĩa giành thắng lợi trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945, mở ra kỷ nguyên độc
lập tự do cho dân tộc, thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà (nay là nước
Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam).
Thực hiện lời kêu gọi của Chủ tịch
Hồ Chí Minh và Chính phủ cách mạng, đoàn viên, thanh niên là lực lượng hăng hái
đi đầu trong phong trào chống “giặc đói,
giặc dốt và giặc ngoại xâm”. Thời gian độc lập không được bao lâu, thực dân
Pháp quay trở lại xâm lược nước ta một lần nữa, cả dân tộc lại bước vào thời kỳ
kháng chiến trường kỳ đầy gian khổ, hy sinh. Tiêu biểu cho những ngày đầu kháng
chiến là tuổi trẻ Sài Gòn – Chợ Lớn đã thành lập các Đội Thanh niên xung phong
cảm tử, thanh niên tự vệ kiên quyết đánh trả kẻ thù. Tại Thủ đô Hà Nội trong
suốt 60 ngày đêm, nhiều chiến sỹ có tuổi đời còn rất trẻ đã ôm bom ba càng chặn
xe tăng giặc ngay trên đường phố…
Tại Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ I được tổ
chức tại Đại Từ, Thái Nguyên (từ ngày 07 đến ngày 14/2/1950) với chủ đề “Chiến đấu và xây dựng tương lai”. Phát
huy tinh thần của Đại hội, hàng vạn nam, nữ thanh niên hăng hái xung phong tham
gia phục vụ các chiến dịch, phong trào “Tòng
quân giết giặc lập công” phát triển khắp mọi nơi. Sau chín năm trường kỳ
kháng chiến, tháng 5 năm 1954, quân và dân ta đã làm nên một Điện Biên Phủ chấn
động địa cầu. Trong cuộc trường kỳ kháng chiến ấy đã xuất hiện nhiều tấm gương
tuổi trẻ kiên cường, dũng cảm như: Trần Văn Ơn, Võ Thị Sáu, La Văn Cầu, Cù
Chính Lan, Nguyễn Thị Chiên, Bế Văn Đàn, Phan Đình Giót, Tô Vĩnh Diện… Họ thật
xứng đáng đại diện cho một lớp trẻ “Quyết
tử cho Tổ quốc quyết sinh”.
Ngày 19/10/1955, Ban Bí thư Trung
ương Đảng đã ra Nghị quyết đổi tên Đoàn Thanh niên Cứu quốc Việt Nam thành Đoàn
Thanh niên Lao động Việt Nam.
Tại Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ
II (từ ngày 25/10 đến ngày 04/11/1956), Bác Hồ đã ân cần căn dặn: “Đảng
và Chính phủ ta có thể tự hào đã tạo nên một thế hệ thanh niên dũng cảm như các
cháu và mong các cháu tiếp tục phấn đấu hăng hái cho công cuộc bảo vệ Tổ quốc,
xây dựng nước nhà”. Từ
sau Đại hội, tuổi trẻ miền Bắc đã dấy lên phong trào thi đua lao động sản xuất
để khôi phục kinh tế, cải tạo và xây dựng xã hội mới. Hàng vạn thanh niên tham
gia xây dựng các công trình thuỷ lợi, khai hoang phục hoá đất đai; hàng triệu
thanh niên hăng hái theo học các lớp bổ túc văn hoá… Ở miền Nam, phong trào đấu
tranh chính trị của thanh niên, học sinh, sinh viên tuy bị đế quốc Mỹ và tay
sai đàn áp dã man song không hề nao núng. Trong nhũng ngày đồng khởi, các đội “Trung kiên”, “Xung phong” do thanh niên
đảm nhận đã được thành lập ở khắp mọi nơi, tiến hành vây đồn, lấy bốt, trừ
gian, phá ấp chiến lược…
Tại Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ
III được tổ chức tại Hà Nội (từ ngày 23 đến ngày 25/3/1961), đã phát động phong
trào “Xung phong tình nguyện vượt mức kế
hoạch 5 năm lần thứ nhất”. Tháng 8 năm 1964, đế quốc Mỹ leo thang gây chiến
tranh phá hoại miền Bắc bằng không quân, tuổi trẻ Thủ đô đã phát động phong
trào “Ba sẵn sàng”. Được sự chỉ đạo
kịp thời của Trung ương Đoàn, phong trào đã phát triển sâu rộng trong cả nước,
ở miền Bắc, hàng triệu đoàn viên, thanh niên đăng ký tham gia phong trào “Ba sẵn sàng” nêu cao quyết tâm chi viện
cho chiến trường miền Nam với tinh thần “Chưa
thắng giặc Mỹ, chưa về quê hương”.
Tháng 2 năm 1965, Đại hội Đoàn thanh
niên toàn miền Nam đã phát động phong trào “Năm
xung phong”. Sau một thời gian ngắn, có hàng vạn đoàn viên, thanh niên tham
gia phong trào này. Từ phong trào “Ba sẵn
sàng” và “Năm xung phong” đã xuất
hiện nhiều tập thể và cá nhân với những chiến công xuất sắc như: 10 cô gái
thanh niên xung phong Ngã ba Đồng Lộc, Bảy dũng sĩ Điện Ngọc (Quảng Nam) anh
dũng đánh trả một tiểu đoàn; Tạ Thị Kiểu tay không đoạt bốt giặc; Lê Thị Hồng
Gấm chiến đấu đến hơi thở cuối cùng không chịu đầu hàng giặc; Nguyễn Văn Trỗi “Còn giặc Mỹ thì không có hạnh phúc”;
Anh hùng liệt sỹ Nguyễn Viết Xuân “Nhằm
thẳng quân thù mà bắn!” đã trở thành hiệu lệnh thúc giục quân và dân ta
xông lên tiêu diệt quân thù.
Nhân dịp kỷ niệm 40 năm ngày thành
lập Đảng Cộng sản Việt Nam, thể theo nguyện vọng của cán bộ, đoàn viên, thanh niên
cả nước, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ra quyết định: Đoàn Thanh niên Lao
động Việt Nam được mang tên Đoàn Thanh niên Lao động Hồ Chí Minh. Thắng lợi của
Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử đã làm nên Đại thắng mùa xuân năm 1975, cả nước
thống nhất và đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội. Trong chiến thắng vĩ đại ấy, có
sự đóng góp to lớn của đoàn viên, thanh niên trên khắp các mặt trận. Sau ngày
thống nhất nước nhà, Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IV (1976) đã ra quyết định
Đoàn Thanh niên lao động Hồ Chí Minh mang tên Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí
Minh.
Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ IV đã
được tổ chức tại Thủ đô Hà Nội (từ ngày 20 đến ngày 22/11/1980). Đại hội đã
quyết định đẩy mạnh hơn nữa phong trào
“Ba xung kích” thành cao trào thi đua hành động cách mạng của tuổi trẻ thực
hiện thắng lợi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Vào thời
điểm này, hàng triệu lượt đoàn viên, thanh niên tham gia phong trào “Ba xung kích làm chủ tập thể”; gần 9
triệu đoàn viên, thanh niên tham gia phong trào “Thanh niên xung kích xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”; hàng chục vạn
thanh niên gia nhập lực lượng vũ trang, góp phần tích cực bảo vệ vững chắc biên
cương Tổ quốc và làm tròn nghĩa vụ quốc tế. Tiếp đó là các phong trào “Hành quân theo bước chân những người anh hùng”
đã thu hút gần 6 triệu đoàn viên, thanh thiếu nhi tham gia và “Hành quân theo chân Bác” đã có 10 triệu
thiếu niên nhi đồng tham gia.
Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ V tổ
chức tại Hà Nội (từ ngày 27 đến ngày 30/11/1987), Đại hội đã phát động phong
trào “Tuổi trẻ xung kích, sáng tạo, xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc”.
Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ VI
diễn ra từ ngày 15 đến ngày 18/10/1992, tại Hội nghị lần thứ 2, Ban Chấp hành
Trung ương Đoàn khoá VI (tháng 2 năm 1993) đã quyết định triển khai 02 phong
trào lớn là “Thanh niên lập nghiệp”
và “Tuổi trẻ giữ nước”.
Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ VII
(từ ngày 26 đến ngày 29/11/1997) đã quyết định tiếp tục phát triển và nâng hai
phong trào trên lên một tầm cao mới. Năm 2000, Bộ Chính trị và Chính phủ quyết
định chọn là “Năm thanh niên Việt Nam”. Từ
thời điểm này phong trào “Thanh niên tình
nguyện” có bước phát triển mới, đi vào thực tiễn được đông đảo các cấp bộ
Đoàn và đoàn viên, thanh niên tham gia, tạo nên ấn tượng tốt đẹp về lớp thanh
niên Việt Nam của thời kỳ mới.
Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ VIII
(từ ngày 08 đến ngày 11/12/2002) với tinh thần “đoàn kết, sáng tạo, xung kích, tình nguyện” đã mở ra một trang mới
trong lịch sử phát triển của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh. Đại hội đã phát động phong
trào lớn “Thi đua, tình nguyện xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc” và kêu gọi tuổi trẻ Việt Nam cùng siết chặt tay dưới lá
cờ vinh quang của Đoàn, nguyện đi theo con đường Cách mạng của Đảng, Bác Hồ và
nhân dân ta đã lựa chọn, nắm chắc thời cơ, vượt qua thách thức, góp phần to lớn
vào sự nghiệp đổi mới đất nước.
Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ IX
diễn ra tại Thủ đô Hà Nội từ ngày 17 đến 21/12/2007. Đại hội đã khẳng định:
Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tiếp tục đổi mới toàn diện, phấn đấu thực sự trở thành
người bạn thân thiết của thanh niên, định hướng cho thanh niên đến với lý tưởng
cách mạng và những giá trị cao đẹp, đồng hành với thanh niên lập thân, lập
nghiệp, xung kích trong phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc. Các
phong trào, các cuộc vận động và các hoạt động của Đoàn đều phải hướng tới mục
tiêu tập hợp, đoàn kết, giáo dục thanh niên, tạo môi trường an toàn, lành mạnh
cho thanh niên rèn luyện và tự khẳng định, vì sự tiến bộ của thanh niên và sự
phát triển của đất nước. Mục tiêu chung của công tác Đoàn và phong trào của
thanh thiếu nhi nhiệm kỳ 2007 – 2012 là: Tăng
cường bồi dưỡng lòng yêu nước và ý thức công dân, lý tưởng và đạo đức Cách
mạng, bản lĩnh chính trị và văn hoá cho thanh thiếu nhi; xây dựng Đoàn vững
mạnh, tích cực chăm lo bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của thanh thiếu nhi;
phát huy tiềm năng to lớn của thế hệ trẻ Việt Nam xung kích “Sớm đưa nước ta ra
khỏi tình trạng kém phát triển”, phấn đấu cùng toàn Đảng, toàn dân thực hiện
thắng lợi công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước vì mục tiêu “Dân giàu, nước
mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Nhằm cụ thể mục tiêu trên, Đoàn
TNCS Hồ Chí Minh tập trung triển khai 02 phong trào lớn là “Năm xung kích phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc” và “Bốn đồng hành với thanh niên lập thân, lập
nghiệp”.
Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ X,
nhiệm kỳ 2012 – 2017 là Đại hội của khát vọng tuổi trẻ. Đại hội được tổ chức từ
ngày 11 đến ngày 14 tháng 12 năm 2012 tại Thủ đô Hà Nội. Đại
hội đã quyết định tiếp tục triển khai 02 phong trào “Xung kích, tình nguyện phát triển kinh tế - xã hội và
bảo vệ Tổ quốc” và “ Đồng hành
với thanh niên lập thân, lập nghiệp” (có điều chỉnh, bổ sung các nội dung của
hai phong trào để phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới) nhằm tiếp tục phát huy mạnh mẽ vai trò xung
kích, tinh thần tình nguyện, khơi dậy tiềm năng to lớn của thanh niên tham gia
thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập
quốc tế.
Trong
nhiệm kỳ Đại hội, nhiều phong trào lớn của Đoàn được triển khai mạnh mẽ, thu
hút sự tham gia đông đảo của các đoàn viên, thanh niên và tạo được hiệu ứng tốt
đẹp trong cộng đồng xã hội như phong trào “Tuổi
trẻ chung tay xây dựng nông thôn mới”, “Thanh niên tham gia xây dựng văn minh
đô thị”, các phong trào học sinh, sinh viên như: “Học sinh 3 rèn luyện”, “Khi tôi 18”, “Sinh viên 5 tốt”; hay phong
trào thi đua “3 trách nhiệm”, “Sáng tạo trẻ”…Phong trào “Thanh niên tình nguyện” có bước phát triển cả về
chất lượng và số lượng với các hoạt động nổi bật, ý nghĩa như Chiến dịch Thanh
niên tình nguyện hè, Tiếp sức mùa thi, hiến máu nhân đạo, các hoạt động tình
nguyện mùa đông, xuân tình nguyện, các hoạt động tình nguyện của y, bác sỹ trẻ,
đền ơn đáp nghĩa, uống nước nhớ nguồn… Nhiều chương trình, cuộc vận động hướng
về biển đảo thu hút sự quan tâm, tham gia của tuổi trẻ cả nước như: “Hành trình tuổi trẻ vì biển đảo quê hương”,
“Đồng hành với ngư dân trẻ ra khơi”…với nội dung có nhiều đổi mới , sáng tạo
đã thu hút được đông đảo thanh niên tham gia, được xã hội ghi nhận, ủng hộ và
đánh giá cao. Ngoài ra, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh cũng tích cực tham gia vào nhiều
sự kiện, hoạt động chính trị, đối ngoại quan trọng của tuổi trẻ trong khu vực
và trên thế giới, góp phần vun đắp tình hữu nghị, sự hiểu biết và tin cậy lẫn
nhau giữa thế hệ trẻ Việt Nam với các nước trên thế giới, trang bị cho mình những
kiến thức và kỹ năng cần thiết cho việc tham gia vào quá trình hội nhập của đất
nước.
Đại
hội toàn quốc lần thứ XI diễn ra từ ngày 10 đến ngày 13 tháng 12 năm 2017 tại
Thủ đô Hà Nội, với khẩu hiệu hành động “Tiên
phong - bản lĩnh - đoàn kết - sáng tạo – phát triển”. Đại hội biểu thị quyết
tâm thực hiện mục tiêu công tác đoàn và phong trào thanh thiếu nhi nhiệm kỳ
2017-2022: “Xây dựng lớp thanh niên thời
kỳ mới có lý tưởng cách mạng, bản lĩnh chính trị vững vàng, giàu long yêu nước;
có đạo đức, lối sống văn hóa, trách nhiệm, tuân thủ pháp luật, yêu chuộng hòa
bình; có tri thức, sức khỏe, hoài bão, khát vọng vươn lên. Xây dựng Đoàn TNCS Hồ
Chí Minh thực sự vững mạnh, tập hợp đoàn kết đông đảo thanh niên, xứng đáng là
đội dự bị tin cậy của Đảng Cộng sản Việt Nam. Nâng cao trách nhiệm phụ trách Đội
thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh và tích cực tham gia bảo vệ, chăm sóc, giáo dục
thiếu niên, nhi đồng. Phát huy thanh niên xung kích, tình nguyện, sáng tạo
trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa”.
Nhiệm
vụ trọng tâm trong Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ XI là tăng cường
giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thanh thiếu nhi, trọng
tâm là giáo dục, bồi đắp lý tưởng cách mạng, nâng cao bản lĩnh chính trị cho
thanh niên. Tập trung triển khai 3 phong trào hành động cách mạng: “Thanh niên tình nguyện”; “Tuổi trẻ sáng tạo”;
‘Tuổi trẻ xung kích bảo vệ Tổ quốc” trong từng nhóm đối tượng, tiếp tục duy
trì các phong trào đặc thù. Toàn Đoàn triền khai 3 chương trình đồng hành với
thanh niên: “Đồng hành với thanh niên
trong học tập”; “ Đồng hành với thanh niên khởi nghiệp, lập nghiệp”; “Đồng hành
với thanh niên rèn luyện và phát triển kỳ năng trong cuộc sống, nâng cao thể chất,
đời sống văn hóa tinh thần”, góp phần phát triển thanh niên toàn diện, khẳng
định vai trò của Đoàn trong bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của
thanh niên. Thu hút, tập hợp, giáo dục thanh niên qua phong trào góp phần phát
huy tính tích cực, phong phú để giáo dục, rèn luyện, phát huy thanh niên.
Văn phòng Sở